میوه ها و سبزیجات هیبریدی، محلی و تراریخته

در حال حاضر حتما خوراکی های هیبریدی زیادی در آشپزخانه و یخچال شما وجود دارد. احتمالا رایج ترین بین آنها موز، گل کلم و بروکلی است.

به پیوند خوردن دو گونه ی مشابه که باعث تولید چیزی جدید می شود هیبریداسیون میگویند. این خاصیت در تمام موجودات وجود دارد، از انسانها و حیوانات گرفته تا گیاهان و سبزیجات و میوه ها. بحث های بسیاری در مورد نقاط مثبت و منفی بذر های محلی، هیبریدها(پیوندی) و تفاوت آنها با دستکاری های ژنتیکی(محصولات تراریخته GMO) وجود دارد؛ که در این مطلب به آنها میپردازیم.

هیبریداسیون چیست؟

هنگامی که پرورش دهندگان گیاهان دو گونه مختلف از گیاه را گرده افشانی متقابل می کنند، یک گیاه هیبریدی به دست می آید. گیاهان هیبریدی می توانند به صورت طبیعی رشد کنند اما بیشتر آن ها توسط کشاورزان پرورش داده می شوند. از این طریق می‌توان خواص دو گیاه را در یک گیاه ادغام کرد.

کشاورزان از گرده یک نوع گیاه برای بارور کردن گیاهی مشابه از نوع دیگر استفاده می کنند و نتیجه آن یک پیوند است. به عنوان مثال، انبه انواع مختلفی دارد، برخی شیرین ترند، برخی هسته ی کوچکتری دارند، برخی پوستی نازکتر، برخی رنگی متفاوت دارند و…    جالب است بدانید هند با تولید بیش از 12 گونه، بزرگترین تولید کننده ی انبه است.

پیوندزدن در کشاورزی، باغبانی و حتی دامداری انجام می شود. هدف از پیوند زدن دستیابی به یک نسخه بهتر پر از مواد مغذی است که دارای بهترین صفات از هر دو گونه می باشد. حتی انسان‌ها نیز هیبرید هستند؛ هنگامی که افراد با گروه‌های خونی و ژن‌های مختلف با هم ترکیب می‌شوند و صاحب فرزند می‌شوند می توان گفت که کودک متولد شده یک هیبرید است!

اما پیوند زدن چقدر بی خطر است؟ آیا هیبریداسیون میوه ها و سبزیجات جنبه منفی نیز دارد؟

• تولید مواد غذایی هیبریدی بر خلاف محصولات تراریخته بی خطر است

فرآیند هیبریداسیون، مصنوعی اما کاملا طبیعی و بی خطر است. هیچ ماده شیمیایی در فرآیند کشاورزی هیبریدی وجود ندارد. این عمل حتی در طبیعت نیز به طور اتفاقی با کنار هم قرار گرفتن دو گونه ی مشابه ممکن است اتفاق بیافتد. تنها تفاوت انجام این فرایند توسط انسان این است که گونه های منتخب او در معرض این اتفاق قرار میگیرند.

بذر هایی که به عنوان بذر محلی(heirloom) به فروش میرسند نیز نسل ها قبل با پیوند دو یا چند گونه ی متفاوت ایجاد شده اند. اما تفاوت یک بذر هیبرید با بذر محلی این است که یک گیاه محلی بعد از ترکیب با گیاهی دیگر، حداقل 50 نسل به طور طبیعی گرده افشانی انجام داده است(توسط حشرات، پرنده ها، باد و…)، تکثیر شده است و بذر ها به یک ثبات نسبی رسیده اند. اما بذر های هیبرید تنها یک نسل از ترکیب آنها با یک گونه ی دیگر می گذرد و ممکن است نسل بعدی آنها مقداری با نسل قبلی متفاوت باشد.

اما اصلاح ژنتیکی محصولات تراریخته به صورت کاملا مصنوعی انجام شده است. برای مثال ممکن است قسمتی از ژن گوجه فرنگی خریداری شده توسط شما با موجودی کاملا متفاوت مانند یک ماهی یا یک ویروس تعویض شده باشد. این عمل دارای نکات قابل توجه بسیاری است که در وبلاگ محصولات تراریخته به آن میپردازیم.

• غذاهای هیبریدی سرشار از مواد مغذی هستند

هدف از تولید میوه ها و سبزیجات هیبریدی در درجه اول بهبود کمی و کیفی عناصر حیاتی است. این کار غذا را سالم تر و خوشمزه تر می کند. میوه ها و سبزیجات در تنوع بیشتری تولید میشوند و رنگارنگ تر و پر از مواد معدنی خواهند بود.

• میوه های هیبرید عموما بدون دانه هستند اما محصولات تراریخته و محلی اینطور نیستند

محصول بدون دانه به این معنی است که اگر قصد دارید دوباره همان محصول را کشت کنید، نمی توانید برای فصل بعد از بذر همان میوه ای که برداشت کردید استفاده کنید. چرا که تضمینی نیست گیاهان نسل بعدی لزوما همه ی خصوصیات گیاهان نسل قبل خود را داشته باشند. همان طور که از قبل نمیتوان تشخیص داد کدام یک از خصوصیات کودک شما به خانواده ی مادری یا پدری خود متمایل خواهد شد.

اما در مورد محصولات تراریخته این ریسک وجود ندارد. چرا که تغییرات در سطح ژنتیک دانه ایجاد شده اند و نسل اندر نسل این خصوصیات را عینا منتقل خواهند کرد (در صورتی که ژن محصول عقیم نشده باشد.)

محصولات محلی نیز به دلیل گرده افشانی های پی در پی به ثباتی نسبی رسیده اند و نسل های بعدی آنها یکنواخت و قابل پیش بینی خواهند بود.

و اما مضرات میوه ها وسبزیجات هیبریدی چیست؟

اگرچه غذاهای هیبریدی گزینه ای سالم و ایمن هستند، اما دلایلی وجود دارد که چرا بسیاری از افراد ترجیح می دهند از آنها استفاده نکنند. مهمترین و قابل بحث ترین معایب میوه ها و سبزیجات هیبریدی که باید در نظر گرفته شود به شرح زیر است.

• گیاه هیبرید ممکن است آسیب پذیر باشد

محصول هیبریدی تولید شده ممکن است در برخی موارد مقاومت کمی در برابر بیماری ها، آلودگی ها و سایر عوامل طبیعی مانند قارچ یا عفونت داشته باشد. چرا که این محصول هنوز بر اساس انتخاب طبیعی در طبیعت تکامل نیافته است و ممکن است در حین پرورش نیازمند رسیدگی بیشتری باشد.

در صورت به وجود آمدن یک گیاه هیبریدی در طبیعت، فقط در صورتی قادر به تکثیر خواهد بود که از هر نظر بتواند از تهدید های به وجود آمده جان سالم به در ببرد! به همین دلیل است که میوه های هیبرید در طبیعت به آسانی به بار نمی نشینند و موارد محدودی طی نسل ها با محیط سازگار شده و تبدیل به بذر محلی آن منطقه خواهند شد.

محصولات تراریخته نیز عموما مقاومت بالایی دارند و حتی در برخی موارد نیاز به استفاده از سموم و کودهای شیمیایی مخصوص است که در نهایت محصولی غیر ارگانیک حاصل خواهد شد.

• هم برای تولید کننده و هم برای خریدار گران است

بذرهای هیبرید برای کشاورز گران است و این وضعیت در نهایت باعث افزایش قیمت محصول برای خریدار می شود. تولیدکنندگان محصولات زراعی باید هزینه های زیادی را برای رشد این چنین میوه و سبزیجات بپردازند. در نهایت هزینه های انجام شده برای کشت و نگهداری تا مرحله رسیدن و برداشت با قیمت بالاتری نسبت به محصول معمولی تامین می شود.

منابع:

https://www.myayan.com/advantages-and-disadvantages-of-hybrid-fruits-and-vegetables

https://www.planetnatural.com/hybrid-gmo

https://www.thespruce.com/hybrid-vs-heirloom-vegetables-1403361